PAŁAC PACA W DOWSPUDZIE

Krótki, acz obrosły w legendy był żywot tego pałacu. "Wart Pac pałaca, a pałac Paca" głosiło dawne powiedzenie.  Po niesłychanie kosztownym i wystawnym, neoklasycystycznym pałacu Ludwika Michała Paca w Dowspudzie, koło Raczek w powiecie augustowskim do czasów dzisiejszych  dotrwał jedynie imponujący arkadowy portyk, zarysy fundamentów i narożna wieżyczka, zwana bocianią....

Ale po kolei:

Generał wojen napoleońskich, patriota i społecznik Ludwik Michał Pac, budowę swego pałacu rozpoczął w 1820 roku. Nie liczył się z kosztami. Projekt pałacu powierzył dwóm włoskim architektom: Piotrowi Bosio i Henrykowi Marconiemu. Wokół pałacu założył park krajobrazowy według projektu angielskiego ogrodnika Johna Heitona. Pałac wypełnił cennymi dziełami sztuki. Powstało jedyne w Polsce wspaniałe założenie pałacowe w czystym neogotyckim, angielskim stylu.  Oto jak wyglądał pałac w Dowspudzie w pełnej krasie.

Pałac Paca  w Dowspudzie. Rycina z XIX w. 

Niedługo cieszył się Pac swoim pałacem.  Za udział w powstaniu listopadowym rząd carski skonfiskował dobra dowspudzkie. Hrabia musiał uciekać za granicę. Rozpoczęła się powolna dewastacja majątku. Kolejni dzierżawcy w ciągu paru lat doprowadzili budynek do ruiny. Budowla została ostatecznie rozebrana w 1867 roku.

Z pewnością miedzy bajki można włożyć opowieści o marmurowych żłobach w stajniach i złotych łańcuchach dla koni.  Ale w legendzie o tajemnym, trzykilometrowym tunelu prowadzącym  do jeziora może tkwić ziarno prawdy, bo nie wiadomo w jaki sposób Pac czmychnął ze szczelnie obleganego przez Rosjan pałacu ...

Oprócz cząstki pałacu w Dowspudzie zachowały się tylko niewielkie okruchy dawnej świetlanej przeszłości. Prowadząca do ruin długa, lipowa aleja... Rozległy, zaniedbany dziś, 13 ha park z wieloma rzadkimi gatunkami drzew.... Stojący w pobliżu okazały budynek dawnej kordegardy... Aż żal ze nic więcej nie przetrwało, byłoby się czym pochwalić. Szkoda, naprawdę szkoda.

Informacje praktyczne:

Jak dojechać: 
Pałac Paca w Dowspudzie znajduje się obok miejscowości Raczki, przy trasie Augustów -Suwałki.

Co zwiedzić w okolicy: 
Święte Miejsce k. Augustowa
Dolinę Rospudy

Read more ...

BIEŻEŃCY- SPEKTAKL NA TORACH

Nie będzie to łatwy, lekki i przyjemny temat na  post, ale o niełatwych sprawach też powinno się pisać, by zachować pamięć o ludziach, których już nie ma, o czasach, które przeminęły  i ku przestrodze, aby nic podobnego już nigdy więcej się nie wydarzyło. Ten wpis dedykuję moim nieżyjącym już pradziadkom: Marii i Stanisławowi- bieżeńcom.

"Bieżeńcy. Exodus"

Pierwsza Wojna Światowa. W maju 1915 roku wojska niemieckie przerwały linię frontu i rozpoczęły szybką ofensywę na wschód. Rosyjska armia podjęła odwrót, przyjmując taktykę "spalonej ziemi". W tym celu rozpoczęła akcję propagandową, rozpuszczając wśród miejscowej ludności, w większości ubogiej i niewykształconej,   pogłoski  o niebywałym okrucieństwie nadchodzącej armii niemieckiej. 

Około pięciu milionów mieszkańców Guberni Grodzieńskiej, czyli dzisiejszego województwa podlaskiego, rozpoczęło trwającą wiele miesięcy tułaczkę.  Drogę w głąb Rosji, znaczoną głodem, niewygodami, chorobami i tysiącami bezimiennych grobów, ponieważ 1/3 uciekinierów nie przeżyło trudów podróży. Nazywano ich "bieżeńcami" - od rosyjskiego słowa "Bieżat"-"Uciekać".

 Wojenny cenzor przy Sztabie Głównym Rosji M.K. Lemke pisał w swoich wspomnieniach: (М.К. Лемке, „250 дней в царской ставке”., запись под 30.11.1915 г.) pisał: „Bieżeństwo – wybrane niewłaściwie słowo stało się dziś rodzajem obywatelstwa. „Bieżali” (uciekali) tylko ludzie majętni, a masa była wygnana siłą, pozostawiając swoje ziemie i spopielony majątek. „Bieżeńcy” przynieśli we wschodnie rejony Rosji kapitał, który umożliwiał im życie w nowym miejscu; „Wygnańcy” dowlekali się z połową rodziny, drugą pogrzebawszy po drodze, z pustymi rękami, wygłodzeni, schorowani, wszystkim obcy i niepotrzebni”.

Niewiele osób ma świadomość, że coś takiego, kiedyś się wydarzyło. Dziś świadków tamtych czasów nie ma już wśród nas. Pozostały nieliczne  relacje , trochę zdjęć, pamięć potomków...

Po zakończeniu I wojny światowej "wygnańcy" wrócili do swych opuszczonych, zrujnowanych miasteczek i wsi. Z ciężkim bagażem doświadczeń, ale odmienieni, silniejsi, umiejący stawić czoła każdej rzeczywistości, nawet tej nie najłaskawszej. I  po raz kolejny, od nowa, rozpoczęli swoje życie. 
Ku pamięci "bieżeńców",  w setną rocznicę tych wydarzeń,  Teatr Dramatyczny w Białymstoku przygotował artystyczną wizję, ukazującą exodus ludności cywilnej uciekającej w 1915 roku przed wojną  w głąb Rosji. 

Akcja tego nietypowego, plenerowego spektaklu drogi, rozgrywała się w pociągu jadącym nieczynną linią kolejową Sokoły -Łapy, oraz pod gołym niebem na przystankach umiejscowionych  wzdłuż tej trasy. Widzowie mieli okazję czynnie uczestniczyć w widowisku, stając się niejako współuczestnikami tych wydarzeń, pozwalających w dużym stopniu wczuć się w klimat rozgrywającej się na ich oczach opowieści.

Stacja Sokoły.Wesele.

Pierwsza stacja. Sokoły. Widzowie uczestniczą w uroczystościach weselnych, śpiewając, tańcząc częstując się kiełbasą, ogórkami i wódką... Wybucha wojna, wieś najeżdżają Kozacy, wypędzając ludność na pełną trudów poniewierkę. 

Przystanek w szczerym polu. Krew, śmierć i zniszczenie....

Front się przesuwa, Rosjanie ustępują . Za nimi ciągną "bieżeńcy" z całym dobytkiem życia na plecach. Okropieństwa wojny, szpital polowy, ranni...Z okien pociągu widać spalone wsie, rannych, zabitych  i ludzkie tragedie.

Stacja Boguchronisze. Mistyka i rzeczywistość

W blasku zachodzącego słońca przed oczami zaskoczonych widzów rozgrywają się kolejne akty spektaklu. Matka Boska nawiedzająca wieśniaków.  Obóz bieżeńców.  Pogrzeb kobiety i jej maleńkiego dziecka. Wielka księżna Tatiana rozdająca w pociągu chleb i obrazki ze św. Krzysztofem.

Stacja Moskwa.

Na koniec spektaklu "bieżeńcy" docierają do Moskwy. To jednak nie koniec ich gehenny. Czeka ich jeszcze kilka lat na obczyźnie, trudne czasy rewolucji w Rosji, długotrwała droga powrotna do domu. A nas, widzów tego wyjątkowego spektaklu czekał powrót do rzeczywistości. Pełnym zamyślonej ciszy pociągiem...

Read more ...